Zespół “Budorze”

Szkolny Zespół Regionalny „Budorze” powstał formalnie w roku 1969 przy Zespole Szkół Budowlanych im. dra Władysława Matlakowskiego w Zakopanem, jednej z najstarszych szkół w Polsce, działającej nieprzerwanie od 1876 roku. Zespół został założony przez nauczycieli Technikum Budowlanego, inż. Wiesława Białasa, mgr Barbarę Knapik oraz Wojciecha Brzegę w celu rozwijania i kultywowania folkloru podhalańskiego. Nieżyjący już wieloletni kierownik zespołu, Jan Gut Mostowy pisał niegdyś: „Początki zespołu datują się od roku 1947. Zespół tworzyła młodzież z okolicznych wsi, która w szkole poznawała sztukę budowania i stolarowania. Góralski śpiew i taniec wynieśli z domów rodzinnych, zebrani w jedną grupę stworzyli zespół, który występował na szkolnych uroczystościach szkolnych i środowiskowych. Jeden z nich, Bolesław Karpiel, jeszcze dzisiaj z nami występuje i wspiera nas swoim bogatym doświadczeniem”.

Formalnie istnienie „Budorzy” datuje się od 1969 roku, gdy dyrektorem szkoły był inż. Wisław Białas, chociaż jak wiemy, wcześniej zespół działał jako nieformalna grupa. Nazwa zespołu pochodzi od profilu szkoły. Budorz w gwarze podhalańskiej oznacza fachowca, który posiadł sztukę budowy domów drewnianych.

W ciągu ponad pięćdziesięcioletniej działalności „Budorze” brali udział w wielu imprezach, konkursach i festiwalach w kraju i zagranicą, odnosząc liczne sukcesy. Do najbardziej prestiżowych należy zaliczyć zdobycie Złotej ciupagi i Ciupagi specjalnej na Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w latach 1986 oraz 1990, co równoznaczne jest z pierwszym miejscem na tej najważniejszego dla Zakopanego imprezie kulturalnej. W uznaniu zasług w krzewieniu kultury tradycyjnej w 1991 roku zespół otrzymał Nagrodę pierwszego stopnia w dziedzinie twórczości ludowej przyznawaną przez wojewodę nowosądeckiego. Ponadto zespół występował na festiwalach i przeglądach we Włoszech, Francji, Niemczech, Czechach, Słowacji, Hiszpanii, na Węgrzech oraz w Polsce (między innymi w Żywcu, Zakopane, Bukowinie Tatrzańskiej). W swoim programie oprócz tańców (zalotnych, juhaskich i zbójnickich) oraz śpiewów pasterskich i weselnych z rejony Skalnego Podhala przedstawia góralskie wesele, jasełka, obrzędy pasterskie (Dzień św. Jana) oraz typowo budarski obrzęd „Rózdzka na budowie”, czyli wiecha stawiana z okazji zakończenia budowy domu.

Śmiało można powiedzieć, że przez ponad 50 lat działalności wyrosła liczna rodzina zespołowa Budorzy składająca się z uczniów i absolwentów w różnym wieku. Absolwenci Zespołu Szkół Budowlanych w Zakopanem miło wspominają czasy, gdy byli członkami szkolnego zespołu regionalnego. Podczas ważnych uroczystości występują razem z obecnym składem, co można było podziwiać podczas jubileuszowych występów z okazji 140-lecia Zespołu Szkół Budowlanych w 2017 roku, na 50. Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w 2018 roku podczas 50-lecia istnienia Zespołu, które „Budorze” świętowali uroczyście w 2019 roku. Często wspólnie z młodzieżą występują również nauczyciele. Zespół jest wizytówką szkoły i promuje Zakopiańską Budowlankę nie tylko w środowisku lokalnym. W ostatnich latach „Budorze” występowali między innymi dla młodzieży z Niemiec, Szwecji i Izraela.

W zespole „Budorze” młodzież pielęgnuje tradycje swoich ojców i dziadów, tańcząc, śpiewając, grając na instrumentach ludowych (gęślach, basach, fujarkach i kobzach) oraz przedstawiając zanikające zwyczaje. Przedstawiany folklor jest autentyczny, nawiązuje do wzorów, które przed stu laty i dawniej były żywe na Podhalu. Dotyczy to zarówno tańca, muzyki, stroju, instrumentów, jak i gwary. Zespół „Budorze” odgrywa znaczącą rolę w upowszechnianiu kultury ludowej i jest wizytówką regionu. Urzeka odbiorców, chociaż jest zespołem amatorskim.

Obok pracy artystycznej, propagowania idei regionalizmu zespół oddziałuje wychowawczo na góralską młodzież. uczy szacunku do rodzimej kultury, daje godziwą rozrywkę, rozmiłowuje w folklorze, umożliwia poprzez liczne występy poznawanie bogactwa kulturowego, nie tylko własnego kraju, ale i innych rejonów świata.

Obecnie Zespół w dalszym ciągu działa przy Zakopiańskiej Budowlance, należą do niego uczniowie szkół ponadpodstawowych Powiatu Tatrzańskiego – Zespołu Szkół Budowlanych im. dra Władysława Matlakowskiego w Zakopanem, Zespołu Szkół Hotelarsko-Turystycznych im. Władysława Zamoyskiego w Zakopanem, Liceum Ogólnokształcącego im. Oswalda Balzera w Zakopanem, jak również Branżowej Szkoły I Stopnia Cechu Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości w Zakopanem. Bieżącą działalność zespołu wpiera aktywnie stowarzyszenie „Zakopiańska Budowlanka”.

Tekst zaczerpnięty z folderu „Budorzy” przygotowanego w związku z obchodami 50-lecia Zespołu w 2019 roku przez Stowarzyszenie „Zakopiańska Budowlanka”

Autor tekstu: Marta Nędza-Kubiniec